4.3 Wonen

Nederland telt 17 miljoen mensen en een woningtekort van 1 miljoen woningen of zelfs nog meer. De grote vraag is: waar gaan we welke woningen bouwen?

Er is een breed gedragen veronderstelling dat het grootste deel van de nieuwe woningen in of rond de grote steden, vooral in de Randstad, zullen en moeten komen. Daar zijn de banen, daar ligt de infrastructuur. Daardoor zijn daar de vervoersbewegingen laag te houden en daar is dus de vraag naar woningen. Speculerend op die stadsuitbreidingen, hebben ontwikkelaars vaak al op voorhand grondposities ingenomen. Woningen bouwen in de steden in de Randstad is echter erg duur: het betekent meestal herontwikkelen van bestaande gebieden. Tevens is er lang niet altijd de vraag die wordt verondersteld: nieuwbouw in de steden betekent meestal hoog- of middelhoogbouw in een intensieve, compacte en stedelijke omgeving en een belangrijk deel van de Nederlanders wil liever niet in een dergelijke wijk wonen. Dit neemt niet weg dat er nog steeds een behoorlijke vraag zal zijn voor wonen in de stad. Daaraan kunnen we tegemoetkomen door in beperkte omvang nieuwbouw in de steden te ontwikkelen. Met een beperkte bouw kan de stad probleemwijken verbeteren en zich vooral richten op jongeren en young professionals die graag binnenstedelijk willen wonen.

Bouwen in de directe omgeving van de steden in de Randstad ligt echter niet voor de hand: het is het laagstgelegen deel van Nederland dat steeds verder wegzakt, het grootste risico loopt bij een eventuele overstroming en waar het water juist meer ruimte moet krijgen. De natuur nabij en in de steden laat te wensen over en verdient meer ruimte, zodat die stadsrandzones aantrekkelijker worden voor de mensen uit de stad. We kiezen er dus niet voor de grote steden in de Randstad uit te breiden met nieuwe woonwijken ‘in het weiland'.

In plaats van bijbouwen aan de rand van de stad, kiezen we voor het introduceren van zogenaamde natuurrijke stadskransen die de levenskwaliteit van de stedelingen verder zal verbeteren. In die stadskransen ontstaan kansen voor nieuwe woonvormen, waar de mens in en met de natuur kan wonen tegen lage kosten: off the grid, bijvoorbeeld in volwaardige tiny houses. Alles circulair gemaakt van hout, stro, leem, hennep en andere natuurlijke materialen. Deze huizen zijn betaalbaar, flexibel en liggen in oases van groene rust. De eisen die ze stellen aan infrastructuur zijn minimaal: de korte afstanden naar de stad maakt dat de meeste vervoersbewegingen met (elektrische) fietsen ondernomen kunnen worden.

Als de grote hoeveelheden nieuwe huizen niet in of rond de steden in de Randstad komen, waar dan wel? Vanuit diverse perspectieven is het logisch om wijken te bouwen aan middelkleine steden en dorpen op de hoger gelegen delen buiten de Randstad. Plaatsen als Sittard, Weert, Venray, Oss, Boxmeer, Elst, Doetinchem, Deventer, Almelo, Meppel, Hoogeveen, Assen, Hoogezand om maar een aantal voorbeelden te noemen. Deze plaatsen zijn door hun hogere ligging op langere termijn houdbare plekken waar meer mensen veilig kunnen wonen. Deze middelgrote steden hebben al de nodige voorzieningen zoals wegen, winkels, scholen en sportvoorzieningen. Vaak dreigen juist deze onderbenut te raken, een sluipend proces dat zich de afgelopen decennia aan het voltrekken is. Door de nieuwe instroom ontstaan kansen op versterking van het draagvlak en wordt de sociaal-maatschappelijke functie van deze steden en dorpen verbeterd en hersteld.

De trek naar de uithoeken van Nederland is al een tijdje aan de gang en is versneld door corona. Veel mensen wensen zich een betaalbaar huis met een beetje ruimte. Door meer thuis te werken wordt het makkelijker om iets verder van het werk te wonen, mits deze plaatsen goed zijn aangesloten op het openbaar vervoer. We pleiten daarom voor een versterking van regionale spoornetwerken met snelle lightrailsystemen. Het werken volgt tot op zekere hoogte het wonen. Werkgevers zullen hun werkplekken steeds meer gedeconcentreerd gaan organiseren en aanbieden. Wij zien volop kansen: wonen in Doetinchem en werken in Arnhem. Wonen in Ommen en werken in Zwolle.

Vanuit een investeringsperspectief ligt deze keuze ook voor de hand: om al deze plaatsen ligt veel landbouwgrond waarop geen grondposities zijn ingenomen. Het aanleggen van nieuwe woningen op deze gronden is een stuk goedkoper dan in de Randstad. 30 van deze plaatsen kunnen gezamenlijk 300,000 nieuwe woningen herbergen op een manier die ook de leefkwaliteit voor bestaande inwoners vergroot: meer voorzieningen, meer werkgelegenheid, meer sociaal leven. En met alle nieuw gecreëerde natuur om deze plaatsen heen worden het heel aantrekkelijke plekken om te wonen.

Die nieuwe (en in sommige gevallen bestaande) natuur biedt nóg een mooie kans om op een bijzondere manier te wonen: op nieuwe landgoederen die bewoond worden door nieuwe collectieven. Deze initiatieven worden nu al genomen op grote voormalige hoeves, waar meerdere huishoudens gezamenlijk investeren in een gedeelde leefomgeving.

Met het ontstaan van veel meer natuur en het verdwijnen van de strikte scheiding tussen natuur en niet-natuur kunnen dit soort landgoederen op veel meer plekken worden gecreëerd. In parkachtige landschappen kan met gemengde huizenbouw een veelheid aan mensen de kans worden geboden om buiten te wonen in een prachtige omgeving. Ook deze woningen kunnen circulair, bijvoorbeeld met hout en stro, worden gebouwd en voorzien in hun eigen energie en water.

Deze landgoederen kunnen op veel plekken in Nederland komen, maar het meest geschikt hiervoor zijn de bovenstromen van de beken. Daar komen ze ook de waterkringloop ten goede: het water kan worden opgevangen, gebruikt, gezuiverd en vervolgens via de beken langzaam wegstromen. Een groot deel van het regenwater krijgt de kans om rechtstreeks in de bodem te infiltreren en zo het grondwater aan te vullen. Zo leveren deze nieuwe landgoederen een belangrijke bijdrage aan het tegengaan van de verdroging op de hogere zandgronden.

Foto credits: De Beeldenfabriek, SeARCH, Stijlgroep landschap en stedelijke ruimte, Architectuur MAKEN

Met de ruimte die we creëren in de uiterwaarden langs rivieren en overstromingsvlaktes in beekdalen ontstaan er natte gebieden waar een beperkte hoeveelheid woningen denkbaar is - drijvend en op palen. Huizen die ook duurzaam zijn gebouwd en die geschikt gemaakt zijn voor het water dat komt en gaat.

Door de woonkeuzes die we hier maken ontstaat een veel rijker keuzemenu waardoor de groeiende bevolking zich in meerdere regio’s van Nederland zal vestigen. Zo kunnen meer woningen sneller worden gebouwd.

De keuzes verbinden het nieuwe landschap

Als we de natuur-, voedsel- en woonkeuzes met elkaar combineren zien we een nieuw Nederland ontstaan. Nederland komt in een nieuwe balans.

Sluit dit tabblad in uw browser om terug te keren naar de samenvatting.
(Windows: Crtl+W of Mac: Cmnd+W)